‘‘อถ อุทเกน วา คนฺเธน วา รเสน วา’’ติ? ‘‘น หิ, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, มหาราช, ภควา ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต อสีติยา จ อนุพฺยญฺชเนหิ ปริรญฺชิโต สุวณฺณวณฺโณ กญฺจนสนฺนิภตฺตโจ พฺยามปฺปโภ, โน จสฺส มาตาปิตโร ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขเณหิ สมนฺนาคตา อสีติยา จ อนุพฺยญฺชเนหิ ปริรญฺชิตา สุวณฺณวณฺณา กญฺจนสนฺนิภตฺตจา พฺยามปฺปภา’’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

มหาปุริสลกฺขณปญฺโห ตติโยฯ

4. ภควโต พฺรหฺมจาริปญฺโห

[4] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, พุทฺโธ พฺรหฺมจารี’’ติ? ‘‘อาม, มหาราช, ภควา พฺรหฺมจารี’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ภนฺเต นาคเสน, พุทฺโธ พฺรหฺมุโน สิสฺโส’’ติ? ‘‘อตฺถิ ปน เต, มหาราช, หตฺถิปาโมกฺโข’’ติ? ‘‘อตฺถิ , ภนฺเต’’ติฯ ‘‘กิํนุ โข, มหาราช, โส หตฺถี กทาจิ กรหจิ โกญฺจนาทํ นทตีติ? ‘‘อาม, ภนฺเต, นทตี’’ติ ‘‘เตน หิ, มหาราช, โส หตฺถี โกญฺจสกุณสฺส สิสฺโส’’ติ? ‘‘น หิ, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘กิํ ปน, มหาราช, พฺรหฺมา สพุทฺธิโก อพุทฺธิโก’’ติ? ‘‘สพุทฺธิโก, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เตน หิ, มหาราช, พฺรหฺมา ภควโต สิสฺโส’’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

ภควโต พฺรหฺมจาริปญฺโห จตุตฺโถฯ

5. ภควโต อุปสมฺปทาปญฺโห

[5] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, อุปสมฺปทา สุนฺทรา’’ติ? ‘‘อาม, มหาราช, อุปสมฺปทา สุนฺทรา’’ติฯ ‘‘อตฺถิ ปน, ภนฺเต, พุทฺธสฺส อุปสมฺปทา, อุทาหุ นตฺถี’’ติ? ‘‘อุปสมฺปนฺโน โข, มหาราช , ภควา โพธิรุกฺขมูเล สห สพฺพญฺญุตญาเณน, นตฺถิ ภควโต อุปสมฺปทา อญฺเญหิ ทินฺนา, ยถา สาวกานํ, มหาราช, ภควา สิกฺขาปทํ ปญฺญเปติ ยาวชีวํ อนติกฺกมนีย’’นฺติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

ภควโต อุปสมฺปทาปญฺโห ปญฺจโมฯ

6. อสฺสุเภสชฺชาเภสชฺชปญฺโห

[6] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, โย จ มาตริ มตาย โรทติ, โย จ ธมฺมเปเมน โรทติ, อุภินฺนํ เตสํ โรทนฺตานํ กสฺส อสฺสุ เภสชฺชํ, กสฺส น เภสชฺช’’นฺติ? ‘‘เอกสฺส โข, มหาราช, อสฺสุ ราคโทสโมเหหิ สมลํ อุณฺหํ, เอกสฺส ปีติโสมนสฺเสน วิมลํ สีตลํฯ ยํ โข, มหาราช, สีตลํ, ตํ เภสชฺชํ, ยํ อุณฺหํ, ตํ น เภสชฺช’’นฺติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

อสฺสุเภสชฺชาเภสชฺชปญฺโห ฉฏฺโฐฯ

7. สราควีตราคนานากรณปญฺโห

[7] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, กิํ นานากรณํ สราคสฺส จ วีตราคสฺส จา’’ติ? ‘‘เอโก โข, มหาราช, อชฺโฌสิโต, เอโก อนชฺโฌสิโต’’ติฯ ‘‘กิํ เอตํ, ภนฺเต, อชฺโฌสิโต อนชฺโฌสิโต นามา’’ติ? ‘‘เอโก โข, มหาราช, อตฺถิโก, เอโก อนตฺถิโก’’ติฯ ‘‘ปสฺสามหํ, ภนฺเต, เอวรูปํ โย จ สราโค, โย จ วีตราโค, สพฺโพเปโส โสภนํ เยว อิจฺฉติ ขาทนียํ วา โภชนียํ วา, น โกจิ ปาปกํ อิจฺฉตี’’ติฯ ‘‘อวีตราโค โข, มหาราช, รสปฏิสํเวที จ รสราคปฏิสํเวที จ โภชนํ ภุญฺชติ, วีตราโค ปน รสปฏิสํเวที โภชนํ ภุญฺชติ, โน จ โข รสราคปฏิสํเวที’’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ , ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

สราควีตราคนานากรณปญฺโห สตฺตโมฯ

8. ปญฺญาปติฏฺฐานปญฺโห

[8] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ปญฺญา กุหิํ ปฏิวสตี’’ติ? ‘‘น กตฺถจิ มหาราชา’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ภนฺเต นาคเสน, นตฺถิ ปญฺญา’’ติฯ ‘‘วาโต, มหาราช, กุหิํ ปฏิวสตี’’ติ? ‘‘น กตฺถจิ ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เตน หิ, มหาราช, นตฺถิ วาโต’’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

ปญฺญาปติฏฺฐานปญฺโห อฏฺฐโมฯ